Συνέντευξη Δημήτρη Μαμαλούκα στο "Έθνος"

Η βιβλιοφιλία μπορεί να οδηγήσει και σε φόνο!

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ελενη ΓΚΙΚΑ

Θα μπορούσε να είχε γίνει τερματοφύλακας, είχε όμως την ίντριγκα μέσα στο κεφάλι. Συνωστίζονταν δολοφόνοι και γρίφοι μέσα του, σχεδόν μοίρα του. Κι είναι να απορείς για το πώς κατεβάζει τέσσερις φόνους στην καθισιά του φτιάχνοντας γάλα για τον μικρό Αγγελο ή πηγαίνοντας την πεντάχρονη Μάουρα στο μπαλέτο.



Το πρώτο του μυθιστόρημα «Οσο υπάρχει αλκοόλ, υπάρχει ελπίδα» (1999) έγινε ήδη ταινία. Τα δύο επόμενα που ακολούθησαν «Ο Μεγάλος Θάνατος του Βοτανικού» και «Η απαγωγή του εκδότη» τον καθιέρωναν σαν μια ιδιαίτερη συγγραφική φωνή στο αστυνομικό μυθιστόρημα: κινηματογραφική γραφή, κοσμοπολίτικη δράση ηρώων, φίνες εγκληματικές εμμονές, μαγευτικοί «εγκλεισμοί» και ιδιαίτερα πάθη, αμάξια, μαλτ ουίσκι, ρολόγια...

Στο καινούργιο του μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον «Καστανιώτη» με τον σχεδόν κυριολεκτικό τίτλο «Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα» ο Δημήτριος Μαμαλούκας διοχετεύει ακόμα μια φίνα εμμονή του, ένα δικό του πάθος, αυτό για τα παλιά βιβλία. Υπογράφοντας το πρώτο βιβλιοφιλικό θρίλερ στα καθ ημάς. Εφόσον ο Δημήτριος Μόστρας είναι υπαρκτό πρόσωπο. Και η περίφημη χαμένη βιβλιοθήκη του, όντως χαμένη. Οσο για το τι σχέση μπορεί να έχει η βιβλιοφιλία με το έγκλημα; Οταν αυτή γίνεται πάθος, όλα μπορούν να συμβούν. Και «για ιδιαιτέρως σπάνιους τόμους, υπάρχουν άνθρωποι που θα σκότωναν για να τους αποκτήσουν».


Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα γεμάτο μυστικά κι αινίγματα, εφόσον «άνθρωπος χωρίς μυστικά είναι κενός άνθρωπος» και οι ήρωες του Μαμαλούκα μόνο κενοί δεν είναι.

Κάποια από τα μυστικά θα ζητήσουμε να μας τα αποκαλύψει ο συγγραφέας τους. Τα υπόλοιπα, μόνοι μας. Αλλιώς δεν θα έχει και νόημα ο κεντρικός γρίφος.


«Η Χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα», κύριε Μαμαλούκα. Η οποία είναι και αληθινή και αληθινά χαμένη, όχι μονάχα... μυθιστορηματική αδεία, δεν είναι έτσι;

Ναι, ο Μόστρας ήταν αληθινό πρόσωπο. Ηταν βιβλιόφιλος και ταυτόχρονα παθιασμένος συλλέκτης σπάνιων βιβλίων. Εζησε στις αρχές του 19ου αιώνα στη Βιέννη και στην Ιταλία και δημιούργησε μια μεγάλη και πολύτιμη βιβλιοθήκη γεμάτη χειρόγραφα και σπάνια βιβλία. Σκοπός του ήταν να τη χαρίσει στο ελληνικό κράτος όταν αυτό έβρισκε την ελευθερία του. Σήμερα δυστυχώς δεν σώζεται ούτε ένας κατάλογος αυτής της περίφημης βιβλιοθήκης που, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, αριθμούσε κοντά στους δώδεκα χιλιάδες τόμους.

Οπου mostra η επίδειξη, η έκθεση και ο... Μόστρας με τη βιβλιοθήκη και mostro ο βιαστής, το τέρας, ο «δράκος» και οι «μόστρο» του βιβλίου. Συνηθίζετε να παίζετε με τις λέξεις και με τις έννοιες, έτσι δεν είναι; Και στην «Απαγωγή του εκδότη» παίζατε επίσης, με τα... ονόματα του ήρωα τα οποία και είναι απ ό,τι πληροφορήθηκα και επώνυμα Ιταλών τερματοφυλάκων;

Ποιος μπορεί να αντισταθεί στα παιχνίδια των λέξεων και των εννοιών; Η σύμπτωση Μόστρας - μόστρι δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθεί. Οσο για τα επώνυμα, σαν παλιός τερματοφύλακας έχω αδυναμία στους Ιταλούς «συναδέλφους» μου. Και στο τωρινό βιβλίο έχω βάλει μερικά. Τα βιβλία μου είναι γεμάτα από τέτοιες λεπτομέρειες - παιχνίδια.

«Ανθρωπος χωρίς μυστικά/ είναι κενός άνθρωπος» λέτε στο μότο σας. Οι ήρωές σας και σ' αυτό και σε όλα σας τα βιβλία έχουν μυστικά. Ο συγγραφέας -κατ εσάς- έχει ή δεν έχει μυστικά από τον αναγνώστη;


Ταυτίζομαι και συμφωνώ με το μότο ενός από τους ήρωες του βιβλίου, του Γκαμπριέλε. Ολοι κρύβουμε μυστικά μέσα μας. Ο συγγραφέας, και ειδικά των αστυνομικών μυθιστορημάτων, δεν θα μπορούσε να μην έχει μυστικά από τον αναγνώστη. Οσο οι αναγνώστες γίνονται πιο υποψιασμένοι, οι συγγραφείς πρέπει να γίνονται όλο και πιο δαιμόνιοι.

Οι ήρωές σας είναι σαν τους ανθρώπους, Ιανοί, και... καλοί και κακοί (σε όλα σας τα βιβλία), είναι θετικός ή αρνητικός ήρωας, ο Νικόλα Μιλάνο;

Είναι δύσκολο να πω για τους ήρωές μου, όπως και για τους ανθρώπους. Ο Νικόλα, ακριβώς επειδή είναι γεμάτος συμπλέγματα, μυστικά και ψυχικά τραύματα, ακροβατεί κι αυτός ανάμεσα στο καλό και το κακό. Αφήστε που, όπως λέει, δεν τα πάει καλά με τα συναισθήματα.

Τι είναι εκείνο που μπορεί να σας οδηγήσει σ' ένα καινούργιο μυθιστόρημα; Ενας ήρωας, ένας... φόνος, ένας γρίφος ή ένα αίνιγμα...

Σ αυτό το βιβλίο νομίζω πως ήταν η προσωπικότητα του Μόστρα, η τρέλα του συλλέκτη, η βιβλιοφιλία, και φυσικά η συγκεκριμένη συλλογή βιβλίων του. Η γοητεία που άσκησαν όλες αυτές οι εικόνες και οι έννοιες μέσα μου.

Υπάρχει τόσο παρασκήνιο πίσω από τα «σπάνια βιβλία»;

Από τη στιγμή που η βιβλιοφιλία γίνεται πάθος τότε όλα μπορούν να συμβούν. Για ιδιαιτέρως σπάνιους τόμους νομίζω πως υπάρχουν άνθρωποι που θα σκότωναν για να τους αποκτήσουν.
Υπάρχει λεπτομερής καταγραφή της βιβλιοθήκης του Δημητρίου Μόστρα, μια εξαιρετική περιγραφή βιβλιοθήκης (κατασκευαστικά, του Σκούρα), στην «Απαγωγή του εκδότη» ήταν τα ρολόγια και διαμάντια, στον «Μεγάλο θάνατο του Βοτανικού» ήταν τα αυτοκίνητα... Να υποθέσω, ύστερα από προσωπική έρευνα και αποτέλεσμα προσωπικής αγάπης όλα;

Αποκλειστικά. Σ αυτό το βιβλίο γράφοντας για τη βιβλιοφιλία και για σπάνια βιβλία, ένιωθα μια πρωτόγνωρη ικανοποίηση. Το ίδιο ισχύει όταν γράφω για κλασικά αυτοκίνητα, ή ρολόγια. Αλλωστε έτσι γεννιούνται και οι συγγραφικές εμμονές.

Και βεβαίως η... εμμονή με την Ιταλία και τα Επτάνησα (στην «Απαγωγή του Εκδότη» ήταν η Λευκάδα, εδώ λίγο Κέρκυρα). Πόσο πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο τόπος στο βιβλίο;

Αρκετά μεγάλο κι αυτό έχει να κάνει και με τη μανία μου με τη λεπτομέρεια και τις πιστές περιγραφές των τόπων. Στην «Απαγωγή» το ακρωτήριο Λευκάτας στη Λευκάδα ουσιαστικά πρωταγωνιστεί στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, το ίδιο κι η περιοχή του Βοτανικού στο αντίστοιχο μυθιστόρημα. Φυσικά και δεν αρνούμαι την εμμονή μου με την Ιταλία. Μου αρέσει υπερβολικά να τοποθετώ εκεί τη δράση των βιβλίων μου, όπως και να δημιουργώ αντίστοιχους χαρακτήρες. Αυτό όμως δεν είναι κανόνας. Κάθε ιστορία δένεται στο μυαλό μου με μια χώρα, μια περιοχή χωρίς να με απασχολεί καθόλου αν αυτή είναι η Ελλάδα, η Ιταλία ή οι ΗΠΑ.

Τον κεντρικό ρόλο, βέβαια, επί τω προκειμένω έχει η βιβλιοθήκη, αφού αυτήν αφορά και ο βασικός γρίφος. Να πούμε πώς γεννήθηκε αυτός ο εξαιρετικός γρίφος;

Με κολακεύετε, νομίζω πως πρόκειται για έναν αρκετά απλοϊκό γρίφο, και τέτοιος ήθελα να είναι για να εξυπηρετήσει καλύτερα την πλοκή του βιβλίου. Δεν με παίδεψε πολύ, τον βρήκα σχετικά εύκολα, αφού απέρριψα έναν άλλο, πιο εντυπωσιακό που θα χρησιμοποιήσω σε κάποιο προσεχές βιβλίο. Οσο για τη βιβλιοθήκη έχετε δίκιο: είναι το κέντρο του βιβλίου και γύρω απ αυτήν στρέφεται όλο το μυθιστόρημα.

Και στο καινούργιο σας βιβλίο ένας υπέροχος εγκλεισμός, αυτή τη φορά στο κελάρι. Στην «Απαγωγή του εκδότη» ήταν σε θαλασσινή σπηλιά, στον «Μεγάλο θάνατο του Βοτανικού» σ' ένα γκαράζ, στο «Οσο υπάρχει αλκοόλ» σε ένα περίεργο μπλοκ κατοικιών... Να υποθέσουμε μία από τις περίφημες συγγραφικές εμμονές σας;


Ναι, είναι κοινό στοιχείο κι υπάρχει και σε άλλα σχέδια μυθιστορημάτων. Μου βγαίνει αυθόρμητα, δεν το επιδιώκω. Κάποια στιγμή οι ίδιοι οι ήρωες κατευθύνονται σε ανάλογες καταστάσεις μαγνητισμένοι από μια αδιευκρίνιστη αιτία.



Αλλες εμμονές; Μπορούμε να επισημάνουμε; Εκτός από τα αγαπημένα: ρολόγια, αυτοκίνητα, ουίσκι, παλιά βιβλία...

Ναι, κι όπου ουίσκι βάλτε μαλτ. Τα είπατε όλα, όσα αξίζει να ζει κανείς... Εχω επίσης μια ιδιαίτερη αδυναμία στη Μόνικα Μπελούτσι.


Αν σας γνωρίζει κάποιος σε προσωπικό επίπεδο αισθάνεται απίθανη έκπληξη να έχουν βγει τόσοι φόνοι, τόσες ληστείες, τόσοι... mostri και antimostri απ αυτό το καλόπαιδο κι απ αυτό το... κεφάλι. Το είχατε από μικρός αυτό το... χούι;
Το κεφάλι το είχα, νομίζω και το χούι, αρκεί να σας δείξω την πρώτη μου ιστορία που σώζεται γραμμένη σε ηλικία νομίζω εφτά ετών...

Τι πρέπει απαραιτήτως να έχει μια αστυνομική ιστορία;

Μια έμμονη ιδέα ίσως. Κάτι που δεν φεύγει απ το μυαλό ενός ήρωα. Κάτι που δεν τον αφήνει να ησυχάσει, να κοιμηθεί, να φάει... Μπορεί να κρύβει ζήλια, φθόνο, μίσος, έρωτα... ή όποιο άλλο έντονο συναίσθημα.

Τι γίνονται οι ήρωες όταν τελειώσει η ιστορία σας;



Ωραία ερώτηση. Κατοικούν όλοι μες στο κεφάλι μου. Συχνά τσακώνονται μεταξύ τους, πιο συχνά ακόμα με ενοχλούν ζητώντας να ξαναβγούν στη ζωή, που γι αυτούς είναι ένα τυπωμένο βιβλίο, και να πρωταγωνιστήσουν και πάλι. Ακόμα κι οι νεκροί με πιέζουν. Ισχυρίζονται πως συγγραφέας είμαι, μπορώ να βρω ένα τέχνασμα να τους αναστήσω. Δεν τους αδικώ, τους αγαπώ όλους, άλλους πολύ, άλλους λίγο.

Συνηθίζουν να λένε ότι μια ιστορία αιώνια γράφουμε, μια μουσική σύνθεση επιχειρούμε, έναν πίνακα, τον ίδιο πίνακα, τελειώνουμε, εσείς συμφωνείτε με αυτό ή μπα... Κι αν συμφωνείτε, τι νομίζετε, ότι φτάσατε επιτέλους στο βιβλίο της ζωής σας; Διότι «Η χαμένη βιβλιοθήκη του Δημητρίου Μόστρα» είναι ένα βιβλίο που κινείται σε πολλά επίπεδα και με εξαιρετικό τρόπο.

Δεν ξέρω αν είναι αλήθεια αυτό που λέγεται για το ένα και μοναδικό βιβλίο. Πάντως εγώ δεν νιώθω ότι ο Μόστρας είναι το βιβλίο της ζωής μου, νομίζω πως είμαι στην αρχή ακόμα. Εχω πολλά ακόμα να γράψω. Κι ελπίζω να τα καταφέρω ακόμα καλύτερα.

ΕΧΩ... ΑΠΟΣΤΟΛΗ

Το γιατί γράφετε, εκτός από κοινότοπη ερώτηση, το έχετε απαντήσει; Ή δεν σας αφορά η απάντηση καθόλου;


Δεν το έχω ψάξει πολύ, ούτε με απασχόλησε ποτέ έντονα. Να πω ότι είναι μια εσωτερική ανάγκη; Πάντως νιώθω ότι τα βιβλία που έχω στο μυαλό μου -και δεν είναι λίγα- πρέπει να γραφούν. Ξέρετε τι έλεγαν οι Blues Brothers στην ομώνυμη ταινία; «We are in mission from God». Είμαστε σε αποστολή από τον Θεό. Ετσι κι εγώ: έχω ειδική αποστολή να γράψω τα βιβλία μου. (γέλια)

ΜΕΡΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ ΦΤΑΝΟΥΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΝΑ ΜΕ ΑΠΕΙΛΟΥΝ

Σε κάθε ιστορία σας γνωρίζετε από την αρχή το τέλος; Υπάρχουν εκπλήξεις, ανατροπές (αγαπάτε πολύ τις ανατροπές και τις επιδιώκετε) που σας επιφυλάσσουν, τελικά, οι ιστορίες; Ή λειτουργείτε ωσεί Θεός, στο χέρι σας όλα;


Γνωρίζω τον βασικό σκελετό, όμως από κει και πέρα δεν λείπουν οι εκπλήξεις. Γράφοντας, το βιβλίο ακολουθεί το δικό του δρόμο. Κάτι που φαινόταν λογικό κατά τη διάρκεια του σχεδιάσματος, στη γραφή παύει να είναι, κάτι που νόμιζες οφθαλμοφανές τώρα γίνεται δυσνόητο. Μερικοί ήρωες επίσης είναι σκληρά καρύδια, δεν συμβιβάζονται, αντιστέκονται και φτάνουν σε σημείο να με απειλούν... Δουλεύοντας την ιστορία δεκάδες φορές στο κεφάλι σου αλλάζουν πολλά, αυτή είναι άλλωστε και λίγη απ τη μαγεία της συγγραφής.

Και εν τέλει, ναι, αυτό το βιβλίο θα μπορούσε να είναι και δύο βιβλία. Ενα αποκλειστικά για τη βιβλιοθήκη του Μόστρα, εξάλλου πολλά τα μυστήρια. Σ αυτό το βιβλίο, κύριε Μαμαλούκα, «ξοδέψατε» πολλές ιστορίες. Οι antimostri θα μπορούσαν να είναι από μόνοι τους ιστορία....


Εχετε δίκιο. Ξοδεύω όμως διότι έχω... Το κεφάλι μου είναι γεμάτο παρόμοιες ιστορίες. Δεν έχω παρά να κοιτάξω δίπλα μου, στην πραγματική ζωή, εκεί που, όπως συνηθίζεται να λέγεται, η πραγματικότητα ξεπερνάει κάθε φαντασία.

Πώς είστε όταν η ιστορία γράφεται; Και πώς όταν τελειώσει, όταν φύγει από σας η ιστορία;


Οταν σχεδιάζω την υπόθεση είμαι σαν υπνωτισμένος, σαν να είμαι μέσα στην ιστορία. Οταν γράφεται παλεύω με τις λέξεις, τους διαλόγους, τις περιγραφές και γνωρίζω πια τους ήρωες όπως γνωρίζουμε τους στενούς μας συνεργάτες. Οταν τελειώσει πάλι δεν ηρεμώ διότι τότε αρχίζουν να με επισκέπτονται οι ήρωές μου σαν ασθενείς που βλέπουν τον ψυχίατρό τους. Ακούω συνεχώς παράπονα, αλλά και εκμυστηρεύσεις περηφάνιας. Βλέπετε, ξέρουν ότι μέχρι να φύγει το βιβλίο για το τυπογραφείο προλαβαίνουν να αλλάξουν τη μοίρα τους.

Η «ΑΠΑΓΩΓΗ» ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΥΠΕΡΠΑΡΑΓΩΓΗ

Το πρώτο σας βιβλίο «Οσο υπάρχει αλκοόλ υπάρχει ελπίδα» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Το δεύτερο «Ο Μεγάλος Θάνατος του Βοτανικού», σύμφωνα με τις κριτικές, είναι έτοιμο σενάριο. Πιστεύετε ότι τα βιβλία σας είναι κινηματογραφικά;


Νομίζω πως ναι, αν και η «Απαγωγή» θα πρέπει να γίνει υπερπαραγωγή αφού έχει έναν κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Δεν το κρύβω πως ο σύγχρονος κινηματογράφος με έχει επηρεάσει αρκετά κι αυτό φαίνεται, απ ό,τι λένε, στη γραφή μου.

Μια τελευταία ερώτηση: τι ήσασταν στην προηγούμενη ζωή σας;

Α! Τίποτα το ιδιαίτερο... φύλακας σε ένα ξενοδοχείο...

(η τελευταία ερώτηση, όπως καταλαβαίνετε, είναι δικιά μου...)