Βαγγέλης Κούτας Χωρίς παραλήπτη (κριτική)

Βαγγέλης Κούτας, Χωρίς παραλήπτη, διηγήματα, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2007, σ. 244

Σκληρή ελληνική επαρχία

Το πρώτο διήγημα, που δανείζει και τον τίτλο του στο βιβλίο, παραπέμπει απ’ τη θεματολογία του στο προηγούμενο βιβλίο του Β. Κούτα, το μυθιστόρημα Η κραυγή του Ήταυρου. Ο βάλτος, πάντα παρών, να παραπέμπει στο άγνωστο, να προκαλεί τρόμο. Κι έπειτα σχεδόν όλες οι υπόλοιπες ιστορίες περιστρέφονται γύρω απ’ τη σκληρή ζωή στο χωριό: τα στενά όρια της επαρχίας, η φτώχεια, οι περιορισμένες επιλογές και φυσικά οι ανθρώπινες αδυναμίες, οι φόβοι, τα πάθη. Ζωές που κυλούν στο μικρόκοσμο του καφενείου και του χαμόσπιτου σημαδεμένες από τους ακλόνητους ρόλους του αρσενικού και του θηλυκού, ζωές που λόγω του «αυστηρού» περιβάλλοντος ακολουθούν σχεδόν προδιαγεγραμμένες συμπεριφορές. Κι ο χρόνος παίζει: άλλοτε είναι το σήμερα κι άλλοτε λίγες δεκαετίες πίσω, στα δύσκολα χρόνια της επταετίας με την ελληνική χωροφυλακή, τα κυνηγητά των «σημαδεμένων» και το φόβο. Δε λείπει η ιστορία -Το αγροτικό ιατρείο- με τις δεισιδαιμονίες και τους μύθους για τα αερικά και τα χτυκιά που ακόμα και ο παραμικρός οικισμός της χώρας μας έχει από μία. Είναι μια απ’ τις πιο ελκυστικές ιστορίες του βιβλίου με μια υποβλητική ατμόσφαιρα βροχής, υγρασίας και αίσθησης του «ξένου σ’ έναν ξένο τόπο». Όμως θα συναντήσουμε και την απώλεια του φίλου, την ακαταμάχητη γοητεία της παιδικής ηλικίας, την αθωότητα που είναι καταδικασμένη να σβήσει πικρά, και γενικά τις ανθρώπινες υπάρξεις που χωρίζονται καθώς νομίζεις ότι συγκρατούνται– ή μήπως χωρίζονται;- από μια λεπτή κλωστή. Όπως αυτή που μας χωρίζει απ’ το θάνατο.
Είναι φανερό ότι ο Κούτας γνωρίζει πολύ καλά τους χώρους που περιγράφει κι η καθόλου επιτηδευμένη γραφή του κυλάει ανεμπόδιστα, φυσικά. Ο συγγραφέας μπαίνει μέσα στη νοοτροπία και τη σκέψη του απλού, καθημερινού ανθρώπου, αλλά και η Ελλάδα της επαρχίας που βγαίνει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου όχι μόνο ζει ακόμα, αλλά αποδεικνύεται και αθάνατη.
Θα θέλαμε μερικά διηγήματα όπως Ο Τσιγγάνος να μην τέλειωναν κάπως απότομα κι άλλα να αναπτυχθούν περισσότερο, αλλά δεν μπορούμε να μη σταθούμε στην ικανότητα του συγγραφέα να αλλάζει γωνίες και θέσεις αφήγησης αποφεύγοντας τη συχνή παγίδα των συλλογών διηγημάτων: της ομοιότητας και του ήδη ειπωμένου. Τίμιο, αληθινό βιβλίο όπως όλα τα προηγούμενα του Β. Κούτα, μιας φωνής που εργάζεται σιωπηλά και καταθέτει τη δική του προσφορά στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.

Δημοσιεύεται στο Διαβάζω που κυκλοφορεί